Leader w Europie

WDRAZANIE LEADER W EUROPIE

(zródlo: "Inicjatywa LEADER - pierwsze doswiadczenia i szanse rozwoju", FAPA, Warszawa 2006)

Leader I

Stojac przed konicznoscia rozwiazania, badz przynajmniej zalagodzenia coraz wyrazniej rysujacych sie problemów wsi, takich jak starzenie sie spoleczenstwa, migracje ludnosci do miast czy bezrobocie Problemy spowodowane Wspólna Polityka Rolna i wywolanie tym watpliwosci co do jej celów i zasad sklonily Komisje Europejska do wprowadzenia na poczatku lat dziewiecdziesiatych nowej inicjatywy Wspólnoty - Leader I. Istota programu zawarta zostala juz w samej nazwie. "LEADER" to akronim wyrazenia, pochodzacego z jezyka francuskiego od Liaison Entre Actions de Development de L' Economie Rurale, co oznacza "powiazania pomiedzy dzialaniami na rzecz rozwoju gospodarczego obszarów wiejskich". W porównani do innych programów wdrazanych na obszarze Unii, Leader I opierala sie na zupelnie nowatorskim podejsciu. Po raz pierwszy Komisja zdecydowala sie na realizacje inicjatywy bazujacej na zaangazowaniu mieszkanców obszarów wiejskich, lokalnych instytucji i organizacji. Oczekiwano, iz oddolne podejscie i lokalna aktywnosc, dodatkowo wsparte doradztwem i funduszami z zewnatrz przyspieszy proces trwalego i zrównowazonego rozwoju obszarów wiejskich.
" Program rozpoczal sie w 1991 roku i zostal zaprojektowany na cztery lata. Jego glównym celem bylo wspieranie rozwoju obszarów wiejskich przy pomocy dzialan powodujacych ich aktywizacje gospodarcza. Skierowany byl do regionów Celu 1 i Celu 5b.

W efekcie program Leader I powstalo 149 Lokalnych Grup Dzialania (LGD).

Program Leader I byl finansowany ze srodków Wspólnoty. Jego budzet wynosil 413 mln ECU, z czego prawie 30% srodków poplynelo do Hiszpanii. Drugim w kolejnosci beneficjentem byla Francja z 65 mln ECU.

Tabela: Podzial srodków Leader I pomiedzy panstwa

Kraj mln ECU, Udzial w calym budzecie unijnym na Inicjatywe Leader I (%)
Belgia, Dania, Luksemburg, Holandia 6 2
Francja 65 16
Wielka Brytania 12 3
Hiszpania 120 29
Grecja 52 13
Niemcy 24 6
Irlandia 27 7
Portugalia 52 13
Wlochy 55 13
Suma 413 100

Zródlo: Ewaluacja ex-post Inicjatywy Wspólnotowej Leader I, Bruksela 1999

Leader II

Program Leader I zostal bardzo dobrze przyjety przez spolecznosci wiejskie UE i zakonczyl sie pelny, sukcesem, dlatego Komisja Europejska postanowila kontynuowac go w nastepnym okresie programowania 19945-1999 jako program Leader II. W nowym programie zwrócono wieksza uwage na innowacyjnosci oraz potrzebe wspólpracy miedzyterytorialnej i miedzynarodowej. Leader II upowszechnil doswiadczenia na wiekszym obszarze UE, skierowany byl do regionów Celu 1, 5b a takze Celu 6. Ostatni cel zostal dodany po przystapieniu diunie krajów skandynawskich (Finlandia i Szwecja) borykajacych sie z problemem regionów o niskiej gestosci zaludnienia. W sumie Leader II objal polowe obszarów wiejskich Unii.
Druga edycja programu, podobnie jak Leader I spelniala oczekiwania Komisji, odgrywaja istotna role w zachowaniu, a niekiedy przywróceniu zywnosci europejskich obszarów wiejskich. Inicjatywa zostala wdrozona przez 906 Lokalnych Grup dzialania i 92 "wspólne organizacje". Dzialanie LGD byly skierowane na okreslony obszar terytorialny, podczas gdy "wspólne organizacje" skupialy swoje wysilki raczej wokól jednego problemu, a terytorialny aspekt ich oddzialywania mial mniejsze znaczenie. Budzet programu Leader II byl znacznie wiekszy niz budzet poprzedniej edycji i wynosil 1795 mld ECU. Nalezy jednak zauwazyc, iz obejmowal on dluzszy okres programowania anizeli Leader I (szesc lat w porównaniu z trzema) oraz mial szarszy zasieg. Srodki pochodzily z trzech funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (46,5%), Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Gwarancji i Orientacji Rolnej (EFGiOR) (44,7%) oraz Europejskiego Funduszu Spolecznego (8,8%).
W niektórych krajach realizacja programu natknela sie na problemy. Odnotowano opóznienia w wyborze beneficjentów, a w konsekwencji w realizacji projektów. Odmienny problem stanowily: budowa kruchych partnerstw, gdzie zadania zostaly niejasno okreslone, zbyt rozbudowane procedury, rozproszenie srodków finansowych na duza ilosc Lokalnych Grup Dzialania, skutkujace niska efektywnoscia.

Leader +

Pomimo pewnych problemów, zarówno Leader I jak Leader II pozostawily ogólny bardzo pozytywny wizerunek i przekonanie, ze podejscie to powinno byc kontynuowane i poglebiane. W 2000 rozpoczeto trzecia edycje inicjatywy - Leader +. Moga w niej uczestniczyc wszystkie obszary wiejskie UE. Jej celem jest glównym jest wdrazanie nowatorskich strategii rozwoju obszarów wiejskich. Program Dopuszcza, a nawet zacheca do stosowania eksperymentalnych, innowacyjnych metod dzialania, zachowania i wzbogacenia dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, wsparcia dla przedsiebiorczosci w celu tworzenia miejsc pracy oraz poprawiania zdolnosci organizacyjnych lokalnych spolecznosci.

Leader + przewiduje trzy rodzaje dzialan:

" Dzialanie I - Wsparcie dla realizacji zintegrowanych strategii rozwoju terytorialnego, o charakterze pilotazowym, opartych o oddolne podejscie i partnerstwo lokalne;
" Dzialanie II - wsparcie wspólpracy miedzy regionami i miedzynarodowej;
" Dzialanie III - Budowanie sieci wszystkich obszarów wiejskich w UE, zarówno bedacych beneficjentami Programu, jak i nie , oraz wszystkich aktorów dzialajacych na rzecz ich rozwoju.
Najwieksze znaczenie ma Dzialanie I realizujace glówne zalozenia inicjatywy. Beneficjentami pomocy w ramach tego dzialania sa Lokalne Grupy Dzialania, które powinny przedlozyc strategie rozwoju swojego regionu. Komisja Europejska wyznaczyla cztery tematy, które stanowia priorytet dla Wspólnoty i dlatego kazda LGD powinna w swej strategii uwzglednic przynajmniej jeden z nich:
" Wykorzystanie nowych technologii oraz know-how w celu poprawy konkurencyjnosci produktów i uslug na obszarach wiejskich; " Poprawa jakosci zycia na obszarach wiejskich;
" Podnoszenie wartosci lokalnych produktów, w szczególnosci poprzez ulatwienie drobnym producentom dostepu do rynku poprzez wspólne dzialania;
" Wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturalnych, w tym potencjalu obszarów objetych programem Natura 2000.

Niektóre z panstw wprowadzily dodatkowe tematy, istotne z punktu widzenia specyfiki ich obszarów wiejskich. Strategia moze obejmowac wiecej iz jeden temat, jednak LGD jest zobowiazane do wyznaczenia, który z nich ma dominujace znaczenie.

Udzial poszczególnych tematów wybieranych przez LGD i wyznaczonych jako przewodnie w strategii rozwoju (w%)
L.p. Kraj Wykorzystanie nowych technologii oraz know-how Poprawa jakosci zycia Wsparcie dla produktów regionalnych Wykorzystanie zasobów naturalnych i kulturowych Inne*
1. Austria 14 32 16 38
2. Belgia 15 25 15 40
3. Dania 17 33 8 42
4. Finlandia 12 40 8 36 4
5. Francja 11 12 14 41 21
6. Grecja 0 17 35 47
7. Hiszpania 21 43 45 59 27
8. Holandia 11 43 14 25 7
9. Irlandia 27 41 14 18
10. Luksemburg 50 25 25
11. Niemcy 7 55 10 60 9
12. Portugalia 4 37 21 19 19
13. Szwecja 8 33 25 33
14. Wielka Brytania 19 35 21 36
15. Wlochy 9 12 24 23 32

* tematy dodatkowe wprowadzone na poziomie kraju lub regionu

Zródlo: Punkt Kontaktowy Obserwatorium Leader+